Recenzje

Oszałamiająca technika, wirtuozowski wdzięk i podziwu godna różnorodność zainteresowań wyróżniają tego młodego artystę.

Największe emocje wzbudził chyba koncert finałowy, przedstawiający wielki repertuar XX wieku. [..] Zwieńczeniem wieczoru, a nawet całego festiwalu, był dla mnie The Protecting Veil Tavenera, z solową partią wybitnego już młodego wiolonczelisty Marcina Zdunika. Jego instrumentalny śpiew obrazujący łzy Maryi (utwór nawiązuje do prawosławnego Święta Ochronnego Welonu Matki Bożej) miał w sobie prawdziwą artystyczną i duchową głębię.

Gra pięknym, mocnym dźwiękiem; intensywnie, emocjonalnie i prawdziwie.

Osiemnastoletni Polak, Marcin Zdunik w pełni oczarował publiczność podczas koncertu laureatów. W Sonacie Luigi Boccheriniego urzekał fajerwerkami wirtuozerii instrumentalnej, ale także pięknym, ciepłym pełnym delikatności brzmieniem. To poeta wiolonczeli.

Wersja Kaprysów 13-24 Paganiniego Marcina Zdunika okazała się sensacją: niezależna, dowcipna i niemniej wirtuozowska partia wiolonczeli zamienia znane utwory w zupełnie nowe, frapujące doznanie muzyczne.

Jego interpretacje były zawsze dopracowane retorycznie, artykulacyjnie, intonacyjnie. Fascynująca jest łatwość, z jaką realizuje on pomysły muzyczne, jak świetliście i delikatnie potrafi współpracować z wiolonczelą i jak chętnie daje mu ona wszystko, o co prosi.

Z pewnością należy się Marcinowi Zdunikowi nagroda za najpiękniejszy dźwięk w Wariacjach Rokoko Piotra Czajkowskiego, wielką wyobraźnię brzmieniową , dojrzałość muzyczną i doskonałą technikę

Niestety, nie było mi dane wysłuchać pierwszego z wspomnianych koncertów kameralnych, na którym wystąpił duet: Jadwiga Kotnowska (flet) i Hanna Holeksa (fortepian). Za to bohaterowie następnego dnia – zespół w składzie Maria Sławek, Anna Maria Staśkiewicz (skrzypce), Katarzyna Budnik-Gałązka, Artur Rozmysłowicz (altówka), Rafał Kwiatkowski, Marcin Zdunik (wiolonczela) – wypadli świetnie w opracowaniach na sekstet smyczkowy Mozartowskich dzieł symfonicznych. Na otwarcie zagrali Grande Sestetto Concertante, czyli opracowanie Symfonii koncertującej Es-dur KV 364 zredagowane przez Christophera Hogwooda.

Na oddzielne superlatywy zasługuje zarówno wykonanie jak i samo opracowanie na skrzypce i wiolonczelę szesnastu (nr 9 – 24) Kaprysów. Marcin Zdunik okazał się nie tylko znakomitym wirtuozem wiolonczeli, godnym niemniejszego podziwu niż skrzypek, ale równie wrażliwym, obdarzonym zdawałoby się nieograniczoną inwencją, kompozytorem. Jego Kaprysy Paganiniego to zupełnie nieraz nowe utwory, jak np. Kaprysy nr 12, 15 (połączony w całość z następnym). Kaprys nr 17 to najwyższej próby wirtuozowska kameralistyka, gdzie partia wiolonczelowa jest całkowicie partnerska w stosunku do skrzypcowego pierwowzoru; tego typu rozwiązań jest znacznie więcej wśród tych opracowań. Na szczególną uwagę zasługują też liczne środki uwypuklające kolorystykę, wprowadzające elementy humorystyczne i wytrawny muzyczny dowcip (np. Amoroso Kaprys 21, partia wiolonczeli), a także „podkładanie” pod partie figuracyjne skrzypiec nowych tematów melodycznych w partii wiolonczeli.

Maria Sławek et Marcin Zdunik proposent leur choix subjectif des œuvres s’échelonnant du baroque au contemporain, un disque dans lequel ils impressionnent par la force du dialogue.

Maria Sławek_Marcin Zdunik_Rejoice_CD AccordMaria Sławek et Marcin Zdunik font partie des meilleurs instrumentistes de la jeune génération en Pologne. Ils ouvrent cet album avec les quinze Inventions à deux voix BWV 772-786 de Johann Sebastian Bach dans leur propre arrangement. Le cantor les élabora dans les années 1722-1723 pour un instrument à clavier en vue d’exercices didactiques ayant pour but – comme il le souligne dans le titre du manuscrit principal des Inventions et sinfonies – de faire apprendre aux élèves à jouer de façon mélodieuse. Dans leur interprétation, Sławek et Zdunik font preuve de ces qualités, et nous font réaliser à quel point ces miniatures relèvent de l’art d’improvisation. Le violon n’arrête pas de dialoguer avec le violoncelle. Dans chaque Invention, c’est le « petit frère » violon qui entonne la mélodie, suivi par son « collègue grave » le violoncelle. Tous les deux se complémentent, s’imitent, mais également, par instants, ne manquent pas de se disputer. Par une sonorité noble et majestueuse, Marcin Zdunik établit un contrepoint idéal à la partie donnée par Maria Sławek avec autant d’ardeur que de poésie. L’articulation cristalline des chambristes, leur régularité de la pulsation, ainsi que leur maîtrise du vibrato font de leur lecture un régal.

Dans la Sonate pour violon solo op. 27 n° 2 d’Eugène Ysaÿe, dont la structure harmonique relève du motif de la séquence Dies irae, Maria Sławek confirme qu’elle est une musicienne intelligente, sensible à la diversité des rythmes (pulsatoires) comme à la pureté du ton. Sa démonstration se voit axée sur le côté lyrique de cette composition plutôt que sur la virtuosité. Les mouvements Malinconia : Poco lento et la Danse des ombres : Sarabande (lento) nous font savourer toute une palette d’ambiances moroses et nostalgiques, tandis que le finale (Les Furies : Allegro furioso) est d’une intensité douloureuse. Tout au plus aurait-on souhaité percevoir un peu plus de sensualité et de cohérence narrative.

Dans la Ciaccona in memoriam Giovanni Paolo II de Krzysztof Penderecki, Maria Sławek et Marcin Zdunik nous font découvrir des espaces sonores et harmoniques d’une force dramatique jusqu’alors inconnue pour cette partition initialement façonnée pour orchestre à cordes. La puissance de leur interprétation est due au dialogue, par lequel ils nous plongent dans un climat de désespoir. Leur jeu est aussi raffiné que décisif, et aussi direct qu’immatériel. Les aigus tranchants du violon contrastent avec les graves charnus du violoncelle, et font de cette exécution une sorte de méditation se transformant en une prière d’un être révolté.

Une autre prière, fervente et suppliante cette fois-ci, mélangée avec des plaintes et des soupirs, est palpable dans la Sonate « Freue dich ! » de Sofia Gubaidulina, une œuvre très complexe, écrite en 1981 pour Oleg Kagan et Natalia Gutman, en cinq mouvements, dont les titres respectifs ont des connotations religieuses. Le titre de toute la partition, « Réjouis-toi ! », évoque la recherche par la compositrice, une chrétienne orthodoxe déclarée, de la présence de Dieu dans sa vie. Du point de vue des croyants, cette recherche est censée permettre de connaître la vérité et de vivre en harmonie avec le monde qui les entoure, ce qui constitue, à son tour, la source de leur joie. L’opposition entre l’intérieur et l’extérieur, entre l’espace réel et l’espace mystique, de même que la double nature de l’être (terrestre ou divine), se font entendre à travers des différents moyens de composition et dans des sonorités totalement disparates et diversifiées, comme par exemple l’équilibre entre les sons naturels et les harmoniques. Ces sonorités sont explorées également par l’intermédiaire de glissandos, de trilles, de pizzicati, de trémolos ou, principalement, d’accords dissonants. L’expressivité assez austère et économe quoique parfois flamboyante, et surtout la précision rythmique et articulatoire, assurent à cette interprétation toute sa suggestivité et son attrait.

Voici un disque très intéressant, renfermant des œuvres rarement jouées dans des exécutions pleinement appréciables.

Marcin Zdunik! Absolutny mistrz, w pełnym, najgłębszym znaczeniu tego słowa, przecież tak często nadużywanego. By słowa mogły zachowywać swoją moc należy używać ich rozważnie i odpowiedzialnie, a dotyczy to zwłaszcza superlatyw. Piszę od kilku lat te relacje pokoncertowe i oczywiście zawsze szukam właściwych określeń. Często piszę na fali entuzjazmu, wspaniałych emocji, czy może wręcz dobra, którym dzielą się hojnie z publicznością wykonawcy. Wówczas oczywiście zdarza mi się używać słów wdrażających zachwyt i entuzjazm. Jednak takie zjawiska, jak wczorajszy występ Zdunika w bazylice Św. Krzyża przypominają, że trzeba zostawić sobie pewien margines dla superlatyw. Bo jeśli tu zaraz użyję całego ich arsenału, to będę wiedział, ze znaczą one jednak coś innego, dotyczą czegoś innej kategorii, czegoś więcej, niż w wielu przypadkach, kiedy używałem ich tutaj w odniesieniu do koncertów, do wykonań naprawdę znakomitych. Ale w tym przypadku mamy do czynienia z czymś naprawdę wyjątkowym.
Po pierwsze mam pewność, że Zdunik zalicza się teraz do najlepszych wiolonczelistów świata. Mam na myśli nie setkę, czy nawet pół setki. Chodzi tu o naprawdę wąską, ściśle elitarną grupę. Jak go porównamy do takich artystów jak Yo-Yo Ma, Steven Isserlis, Truls Mørk, Jean-Guihen Queyras, Daniel Müller-Schott, Johannes Moser, Sol Gabetta, Nicolas Altstaedt, Gautier Capuçon, Alisa Weilerstein czy Kian Soltani, to zobaczymy, że większość z nich w najlepszym (dla nich) przypadku mu dorównuje. Technika, osobowość, nieprawdopodobna wyobraźnia dźwiękowa, inteligencja – to wszystko możemy sobie pozestawiać. Ja większość wymienionych słyszałem na żywo (Queyrasa nawet na tym Festiwalu dopiero co) i oczywiście znam bardzo dobrze ich nagrania. Wszyscy mają o wiele lepsze od niego instrumenty i nie jest to jedyny paradoks – kolejny jest taki, że artysta tego formatu robi karierę w zasadzie tylko lokalną. Oczywiście z egoistycznego punktu widzenia cieszy mnie to. Dzięki temu mogę słuchać Zdunika bardzo często, nawet w takich miejscach, jak ośrodek kultury w Regułach (w zeszłym roku). Gdyby wyfrunął na ten pułap, który reprezentują wymienieni wyżej, mielibyśmy go od święta.
Po drugie: Zdunik, urodzony w 1987 roku należy do pokolenia tego samego (mniej więcej) co Capuçon, Weilerstein, Gabetta, Altstaedt, w zasadzie jest on nich kilka lat młodszy, ale wszyscy przyszli na świat w tej samej dekadzie. Jest to więc czas, gdy podają sobie ręce wciąż pełnia możliwości fizycznych, kondycyjnych z całkowicie już dojrzałym mistrzostwem warsztatowym i tą mądrością, która wynika z istotnego już bagażu doświadczeń życiowych, rozwoju intelektualnego i emocjonalnego. A do tego ta niebywała energia, ale ujęta w ryzy pewności i spokoju!
Mam wrażenie, że mało znam artystów tak bardzo kompletnych pod każdym względem – co Zdunik. Jeśli idzie o środki techniczne i wyrazowe, to ma on walizeczkę w której starannie i równo poukładane jest dosłownie wszystko to, czym tylko może dysponować jakikolwiek wiolonczelista. On dysponuje wszystkim, w dodatku te komponenty są najwyższej jakości i on tylko sobie wyjmuje to, co akurat w danym momencie jest mu potrzebne. Do tego tych wszystkich środków zawsze używa tak, że lepiej się nie da, zawsze służą one nadrzędnemu celowi estetycznemu, są stosowane rozważnie i właśnie celowo, choć zazwyczaj też hojnie.
Po trzecie: jeśli Zdunik gra tak, jak gra, jeśli jest artystą tej klasy i jeśli jest obecnie naprawdę na tym szczególnym pułapie, to ja się pytam, gdzie są nagrania, gdzie są płyty, gdzie jest promocja? Trzeba po prostu sztukę wykonawczą tej klasy artystów utrwalać, bo jest to właściwie - pisze to z pełną powagą – rodzaj dobra narodowego. A więc gdzie są nagrania koncertów Schumanna, Dvořáka, Elgara, Szostakowicza, Lutosławskiego, gdzie Suity Bacha, Sonaty Beethovena i Brahmsa? Oczywiście cieszy znakomita płyta z mniej znanymi polskimi działami na wiolonczelę i orkiestrę nagrana z Andrzejem Boreyką, mamy bardzo wczesną płytę z Koncertami Haydna, kilka pięknych płyt kameralnych. Ale ten trzon repertuarowy, który w większości ponagrywali już wymienieni wyżej najlepsi wiolonczeliści świata wciąż czeka na rejestrację. To oczywiście są koszta, ale wydaje się państwowe i quasi-państwowe pieniądze na różne bzdety.
Wczoraj byliśmy świadkami niesamowitego koncertu, który też w zasadzie – jeśli go nagrano – spokojnie mógłby w całości iść na płytę. I był to niebywały popis w którym artyście udało się zaprezentować chyba pełną paletę środków, którymi dysponuje.
Po pierwsze Zdunik grał na dwóch instrumentach. Pierwszym była oczywiście jego wiolonczela. Ale drugim – wnętrze kościoła i jego akustyka. Ta nieszczęsna akustyka, na której tyle razy wieszaliśmy psy. Zdunik jest pierwszym artystą, który w sposób iście magiczny z tą przestrzenia nie walczył, ale ją wykorzystał, potraktował ja jako dodatkowe pudło rezonansowe pozwalając dźwiękom właściwie wybrzmiewać. Okazuje się, że Fabio Biondi, przecież artysta znakomity, który grał tutaj na skrzypcach solo – tego jednak nie umie. A Zdunik umie, i to jak! Ogromne spektrum brzmienia – od szeptów i szmerów, po moc niemal organowych akordów.
Po drugie – co się jednak łączy z powyższym – niebywała wyobraźnia dźwiękowa, w improwizacjach – wyobraźnia harmoniczna. Rytm, harmonia, barwa – to wszystko on traktuje niczym wybitny jazzman. I wszystko robione z łatwością i swobodą, jakby techniczne trivia w ogóle nie istniały. Do tego umiejętność dobrania środków - także barwy, a może przede wszystkim barwy, do każdego utworu, zgodnie z jego stylem, jego aurą.
Na przykład w niesamowitej improwizacji na temat „La Folia” (niesamowita naprawdę, do tego będąca świetnym i inteligentnym rodzajem gry z całą tradycją tworzenia wariacji na ten temat, od Corellego po Kreislera i dalej), a zwłaszcza w cudownie, organicznie zagranej 2. Suicie d-moll Bacha wiolonczela brzmiała niezwykle szlachetnie i niemal gambowo. Oczywiście Zdunik nie grał na „jelitach”, ale jeśli idzie o ducha i o styl, to było to, moim skromnym zdaniem, o niebo bliższe historycznej wierności, niż tak liczne wykonania artystów obsesyjnie dbających o wierność historycznej materii, lecz nie za bardzo umiejących uchwycić ducha, nie mówiąc już o muzykalności i warsztacie. To jest naprawdę ten moment, kiedy Zdunik powinien zarejestrować całą szóstkę arcydzieł Bacha. Kiedyś oczywiście będzie grał to inaczej, może jeszcze bardziej dojrzale (nie umiem sobie jednak tego za bardzo wyobrazić), ale właśnie inaczej, nie zaś lepiej.
Dalsza część koncertu genialnie pomyślana – jako swego rodzaju panorama muzyki polskiej na przestrzeni dwóch stuleci. Trzy wielkie solowe dzieła dwudziestowiecznych kompozytorów polskich, których daty przyjścia na świat oddzielają niemal równe dwie dekady, a więc pokolenia: Lutosławski, Penderecki i Szymański. W przypadku „Wariacji Sacherowskej” Lutosławskiego i „Per Slava” Penderckiego mam przeświadczenie graniczące z pewnością, że były to najlepsze interpretacje, jakie kiedykolwiek słyszałem. „Wariacja Sacherowska” była obowiązkowym utworem podczas niedawnego Konkursu Wiolonczelowego im. Lutosławskiego (Zdunik był jednym z jurorów) – nasłuchałem się więc jej, że ha! Ale to w ogóle nie jest porównywalne. Z kolei pewna doświadczona wiolonczelistka powiedziała po wczorajszym koncercie, że przecież on zagrał „Per Slava” lepiej od Roztropowicza. I być może miała rację! Dla mnie natomiast iluminacja było wykonanie „A Kaleidoscope for M.C.E.” Pawła Szymańskiego, jedynego dzieła wykonanego przy obecności tabletu z nutami. Nigdy tego wcześniej nie słyszałem na żadnej estradzie. To jest Szymański w tym wydaniu, które najbardziej lubię. M.C.E. to oczywiście Maurits Cornelis Escher, niezwykły holenderski drzeworytnik, którego zabawy perspektywą, przestrzenią, rytmem i fakturą są dokładnie z tej samej „bajki” co zabawy Szymańskiego. I ten utwór też taki jest właśnie „przenicowujący” percepcję, grający z naszymi nawykami i naszymi nieszczęsnymi mózgami. Ale prze to jest to też chyba bardzo trudne wykonawczo, wymagające ogromnej koncentracji i wielkiej wirtuozerii. Pewno dlatego niezbyt obecne w przestrzeni koncertowej. Jest nagranie na płycie dokonane kiedyś przez Mikołaja Pałosza (posłuchałem teraz, nie ma co nawet porównywać) i wersja skrzypcowa Szymona Krzeszowca. Te flażolety, akordy, gra poza podstawkiem – jak on to wykonuje.
Reszta to improwizacje – na temat Chopina, Wieniawskiego, Szymanowskiego i Lutosławskiego. Moniuszki tylko brakło… Te improwuzacje na temat Chpinowskich mazurków słyszałem już kilka razy, na „Domówce u Mietka” czy jako bis po wykonaniu Koncertu Bacewiczówny. Improwizacje na temat Legendy i Kujawiaka Wieniawskiego Zdunik grał w Regułach, ale – jak mi się wydaje – były to mniej nieco mniej rozbudowane wersje. Pozostałe – słyszałem po raz pierwszy. No cóż – tu on robi wszystko co chce, tu dopiero pokazuje ten ogromny zestaw środków każdego rodzaju. Że można na przykład arcydzieło, jakim jest Koncert wiolonczelowy Lutosławskiego niejako skondensować i jeszcze na podstawie tego materiału improwizować tak, iż to cos jeszcze do tej muzyki zdaje się wnosić? Że Intrada z Koncertu na orkiestrę brzmi, jakby grała cała orkiestra i nic nie traci zecswego przytupu? Że on na wioloczeli inprowizuje na temat Szymanowskiego tak, iż mamy wszystkie te impresjonistyczne efekty z „Mitów”, z 1. Koncertu skrzypcowego, ze jego wiolovczela staje się w zasadzie skrzypacmi? I ze robi to samo bawiąc się Wieniawskim, żartując z tych wszystkich popisowych efektów i romantycznej wiolinistycznej maniery wykonawczej, tylko – maleńka różnica – robi to na wiolonczeli? I że w legendzie wychodzi nagle jakby nigun, po prostu wydobywa spod tej niby salonowej warstwy ów żydowski zaśpiew? Że w jednej z pieśni kurpiowskich Szymanowskiego mamy taką przestrzeń, iż zdaje się, że słyszymy białe głosy rozbrzmiewające gdzieś wśród pól i niosące się nad wodą? To jest absolutnie niezwykłe. Plus rytm – mazurkowość mazurków chwytana lepiej, niż w przypadku większości pianistów i do tego ta transowość, ta energia! A jeszcze całkiem inna barwa w zależności od tego, co jest kanwą dla improwizacji.
I jeszcze poczucie humoru plus refleks. W zeszłym roku podczas plenerowej „Domówki u Mietka” w czasie improwizacji w tle pojawił się sygnał karetki - Zdunik natychmiast zaczął się tym bawić. Wczoraj zaczął bić kurant zegara i artysta również od razu wszedł w nim w interakcję, w duet, czym nawet sam się rozbawił.
Niezwykły koncert! Był nagrywany i jakby NIFC zrobił z tego płytę, to byłby strzał w dziesiątkę. A na bis coś nieoczekiwanego – mała improwizacja na temat pieśni „Christus vincit, Christus regnat” - ze względu na miejsce (także pewno wezwanie Bazyliki), ale też bez wątpienia ze względu na postawę artysty. Nb. mało kto wie, że ten hymn w zasadzie, będący sygnałem Radia Watykańskiego, to kompozycja czeskiego kompozytora Jana Kunca, który skomponował to (właśnie dla Radio Vaticana) w 1935 roku, a był też autorem oficjalnej orkiestracji hymnu czechosłowackiego,

W tym samym miejscu o jakże niełatwej akustyce wystąpił Marcin Zdunik, proponując zróżnicowany program złożony z kompozycji Bacha, Lutosławskiego, Pendereckiego, Szymańskiego oraz własnych, a także improwizując na tematy z utworów Chopina, Wieniawskiego, Szymanowskiego czy Lutosławskiego. Najwyższej próby muzykalność podparta mistrzowskim warsztatem niewątpliwie plasuje tego artystę w czołówce wiolonczelistyki światowej.